Elektrolity w ciąży – kiedy stosować?

Elektrolity to minerały obecne w płynach ustrojowych organizmu, głównie we krwi, osoczu i płynie międzykomórkowym. Ich zadanie polega na utrzymaniu prawidłowego nawodnienia organizmu, generowaniu impulsów nerwowych i regulacji pH krwi. Utrzymanie ich optymalnego poziomu jest szczególnie ważne w ciąży, kiedy organizm kobiety staje się bardziej narażony na zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej. Czy można pić elektrolity w ciąży i w jakich sytuacjach staje się to zalecane?

Elektrolity w ciąży – dlaczego są potrzebne?

Elektrolity to substancje niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Wspierają niemal wszystkie procesy biochemiczne i metaboliczne w komórkach ciała, zwłaszcza u kobiet w ciąży, u których dochodzi do zwiększonego zapotrzebowania na minerały i płyny. Ich zadaniem jest przede wszystkim:

• utrzymanie równowagi wodno-elektrolitowej – w ciąży dochodzi do wzrostu objętości krwi i płynów ustrojowych w organizmie kobiety. Elektrolity pomagają w zachowaniu prawidłowego nawodnienia, i wspomagają transport składników odżywczych do komórek;
• praca serca i układu nerwowego – jony magnezu, potasu i sodu  wspierają prawidłowy rytm serca, a także wpływają korzystnie na transmisję impulsów nerwowych i zachowanie równowagi w organizmie;
• utrzymanie prawidłowego ciśnienia krwi – prawidłowy poziom zwłaszcza sodu, potasu i magnezu w istotny sposób przyczynia się do utrzymania odpowiedniego ciśnienia krwi, co jest zarówno istotne dla matki, jak i dziecka;
• wsparcie metabolizmu i transportu glukozy – elektrolity wpływają korzystnie na transport glukozy do komórek, co pomaga zachować odpowiedni poziom energii zarówno matce, jak i rozwijającemu się dziecku;
• wsparcie rozwoju kości i zębów – prawidłowy poziom wapnia w ciąży wspiera mineralizację układu kostnego dziecka i wspiera  kości u matki, która przekazuje jony wapnia przez łożysko do rozwijającego się płodu.

Jakie elektrolity należy badać w ciąży?

W profilaktyce równowagi elektrolitowej bardzo ważną rolę odgrywa jonogram, czyli badanie laboratoryjne określające stężenie podstawowych elektrolitów we krwi. Przeprowadza się je na czczo, najlepiej po upływie minimum 12 godzin od ostatniego posiłku, aby uzyskać wiarygodne i miarodajne wyniki. W jonogramie oznacza się:

• sód (Na+) – odpowiada za gospodarkę wodną i ciśnienie krwi. Jego optymalny poziom powinien wynosić 136-145 mmol/l;
• potas (K+) – wspiera funkcje mięśni i serca. Warto utrzymać go na poziomie 3,5-5,1 mmol/l;
• magnez (Mg2+) – wpływa korzystnie na układ mięśniowy i nerwowy. Wynik powinien mieścić się w granicach 0,7-1,1 mmol/l;
• wapń (Ca2+) – ważny dla kości, mięśni i układu nerwowego. Stężenie jonów wapnia powinno wynosić 2,1-2,6 mmol/l;
• chlorki (Cl–) – utrzymują równowagę kwasowo-zasadową w organizmie. Ich poziom powinien wynosić 95-105 mmol/l.

Wyniki jonogramu interpretuje lekarz prowadzący ciążę. Ocenia, czy stężenia poszczególnych elektrolitów mieszczą się w normie i czy nie występują przesłanki do wprowadzenia  zmian w diecie lub dodatkowej suplementacji.

Dowiedz się też, które witaminy w ciąży są najistotniejsze dla przyszłej mamy.

Objawy niedostatecznej podaży elektrolitów w ciąży

Niedostateczna podaż elektrolitów może objawiać się na różne sposoby, w zależności od tego, którego  pierwiastka dotyczy. Do najczęstszych objawów należą:

• nudności, nadmierne zatrzymywanie wody w kończyna i dezorientacja – warto sprawdzić poziom sodu
• skurcze mięśni, osłabienie siły mięśniowej, uczucie zmęczenia – warto sprawdzić poziom potasu 
• nadmierne zmęczenie, ogólne osłabienie, drganie powiek – zaleca się oznaczenie poziomu magnezu
• mrowienie w palcach, skurcze, drętwienie kończyn i problemy ze snem – warto oznaczyć poziom wapnia
• zmniejszona koncentracja, osłabienie, apatia – zaleca się sprawdzić poziom chlorków

Jak uzupełnić elektrolity w ciąży domowymi sposobami?

Jeśli ciąża przebiega prawidłowo i kobieta czuje się dobrze, najlepszym sposobem na utrzymanie odpowiedniego poziomu elektrolitów w organizmie zdrowa, zrównoważona dieta. Warto zadbać o jej różnorodność, aby dostarczać organizmowi niezbędne jony, takie jak sód, potas, wapń i magnez. Dieta powinna być bogata w:

• świeże owoce i warzywa, takie jak banany, awokado, pomarańcze, ziemniaki, szpinak i brokuły;
• orzechy, szczególnie migdały i orzechy nerkowca;
• produkty pełnoziarniste, jak np. pełnoziarnisty chleb, kasze, ryż brązowy;
• nabiał, w tym mleko, jogurty i ser.

Kobietom w ciąży zaleca się przyjmowanie płynów w ilości 2-2,5 litra dziennie. Warto pamiętać, że to zapotrzebowanie może być zwiększone w zależności od pory roku, indywidualnych predyspozycji czy aktywności fizycznej. 

Kiedy pić elektrolity w ciąży? Wskazania do suplementacji

Ze względu na zwiększone zapotrzebowanie na płyny w okresie ciąży przyszłe mamy powinny wypijać około 2-2,5 litra napojów w ciągu dnia. Najlepszym wyborem są wody źródlane i niskozmineralizowane wody mineralne, a także soki warzywne i owocowe bez dodatku cukru, które dostarczają organizmowi niezbędnych jonów soli. 

Ciąża to szczególny czas, kiedy mogą wystąpić różnego rodzaju ograniczenia żywieniowe lub nadmierna utrata elektrolitów wraz z potem podczas upałów czy aktywności fizycznej. Ponadto ciąży często towarzyszą mdłości, zwłaszcza w pierwszym trymestrze, które mogą negatywnie wpływać na nawodnienie organizmu. Z kolei w III trymestrze, kiedy już brzuszek jest widoczny, kobiety skarżą się także na częste oddawania moczu, co również sprzyja utracie elektrolitów. W takich sytuacjach warto pomyśleć o dodatkowym uzupełnianiu minerałów w postaci stosowania specjalnie do tego przeznaczonych produktów. Przed wyborem odpowiedniego produktu warto skonsultować się ze specjalistą, który dobierze odpowiedni produkt. 

Sprawdź, jakie suplementy diety może brać mama karmiąca.

Jak często pić elektrolity w ciąży?

Nie ma jednoznacznej zasady, która wskazywałaby, jak często należy przyjmować elektrolity w ciąży. Ich podaż powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb kobiety. Częstotliwość oraz dawkę ustala lekarz prowadzący ciążę, uwzględniając takie czynniki jak:

• poziom nawodnienia organizmu;
• wyniki jonogramu;
• obecność objawów niedostatecznej podaży elektrolitów (np. skurcze mięśni, osłabienie, problemy z koncentracją);

Elektrolity dla ciężarnych – na co zwrócić uwagę przy wyborze preparatu?

Elektrolity dostępne są w różnych formach, najczęściej w postaci tabletek musujących lub saszetek z proszkiem do rozpuszczenia w wodzie. Na co powinny szczególnie zwrócić uwagę kobiety w ciąży wybierając preparat z elektrolitami? 

• Odpowiednio dobrany skład –  w przypadku kobiet w ciąży nie wszystkie składniki są zalecane do stosowania w  okresie tych 9 miesięcy, dlatego tak istotne jest wybieranie produktów ze składem specjalnie przygotowanym dla kobiet w ciąży, skład danego produktu można skonsultować ze specjalistą
• Dawki – warto zawracać uwagę, aby zastosowane dawki w produkcie były na odpowiednim poziomie
• Bez dodatku cukru – w ciąży istotna jest rola gospodarki węglowodanowej, dlatego warto stawiać na produktu bez dodatku cukru
• Smak i forma– zwłaszcza w pierwszym trymestrze nawet smak może okazać się istotny dla kobiety w ciąży, ważna również jest forma produktu, aby była prosta do stosowania 

Elektrolity dla kobiet w ciąży – podsumowanie

Elektrolity, takie jak sód, potas, magnez, wapń i chlorki, pełnią istotną rolę w utrzymaniu prawidłowego nawodnienia i regulacji ciśnienia krwi podczas ciąży. Ich odpowiedni poziom wpływa korzystnie także na samopoczucia, pracę serca oraz mięśnie. Aby zapewnić prawidłową podaż elektrolitów, warto zadbać o zrównoważoną dietę, bogatą w świeże owoce, warzywa, orzechy i nabiał oraz w odpowiednią ilość płynów przyjmowanych w ciągu dnia. W przypadku niepokojących objawów  związanych z nawodnieniem należy skonsultować się z lekarzem, który dobierze odpowiednią suplementację, aby przywrócić równowagę elektrolitową w organizmie. 

Bibliografia:

1. Bilińska-Karowicz A., Woda i jej znaczenie dla organizmu kobiety, Ginekol Pol. 2011, 82, 455-459. 
2. Dembińska-Kieć i in., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Wrocław 2010.
3. Jarosz M., Szponar L., Rychlik E., & Wierzejska, R., Woda i elektrolity. Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja, 2012.
4. Poradnik żywienia dla kobiet w ciąży, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2013.