Mleko matki to naturalne antidotum wspierające rozwój fizyczny i emocjonalny maluszka, a także najlepiej dostosowany pokarm dostarczający mu wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Nadchodzi jednak taki moment w życiu dziecka, w którym jego potrzeby żywieniowe zmieniają się i laktacja schodzi na dalszy plan. Jak odstawić dziecko od karmienia piersią i jak przeprowadzić ten proces w zgodzie z jego potrzebami?
Kiedy jest najlepszy czas na odstawienie dziecka od piersi?
Nie istnieją żadne badania naukowe, które określałyby, jaki jest najlepszy moment na zakończenie karmienia piersią. Jedyne wskazówki, zgodne z zaleceniami WHO (https://cnol.kobiety.med.pl/wp-content/uploads/2019/12/wytyczne-WHO_paulina-potocka.pdf, dostęp online: 17.12.2024), to:
- wyłączne karmienie piersią do ukończenia przez dziecko 6. miesiąca życia;
- łączenie karmienia piersią z równoczesnym wprowadzaniem uzupełniających po 6. miesiącu życia maluszka;
- karmienie dziecka piersią tak długo, jak potrzebuje tego dziecko i matka.
Ostateczną decyzję o momencie zakończenia laktacji zawsze należy podejmować wtedy, gdy zarówno kobieta, jak i dziecko będą gotowi na zmianę. Warto w tym celu obserwować maluszka – kontrolować przyrost jego masy ciała względem wieku (oraz ewentualne odchylenia na siatce centylowej), poziom umiejętności w gryzieniu i żuciu, jak również chęć poznawania nowych smaków.
Jak odstawić dziecko od piersi? Możliwe warianty
Kobieta, która rozważa zakończenie swojej przygody z karmieniem piersią, ma do wyboru kilka opcji.
Odstawienie od karmienia piersią z dnia na dzień
Jest to zwykle wymuszone nagłą sytuacją, np. chorobą, wyjazdem lub koniecznością przyjmowania leków, które uniemożliwiają równoczesne karmienie piersią. To bardzo trudny i czasochłonny proces, który wymaga kontroli stanu piersi i odciągania produkowanego mleka przez pewien czas, aby zapobiec zastojom pokarmu. Niekiedy odstawienie dziecka od karmienia piersią z dnia na dzień odbywa się też na żądanie maluszka, który nagle traci zainteresowanie karmieniem lub odmawia ssania;
Częściowe odstawienie od piersi
Rozwiązanie wybierane przez kobiety w sytuacji, gdy w pewnym momencie chcą wyeliminować częstotliwość karmień i pozostawić wyłącznie te, które są najważniejsze dla maluszka. W przypadku kobiet pracujących jest to przeważnie rezygnacja z karmienia w ciągu dnia, a utrzymanie laktacji rano oraz wieczorem, co pozwala na zachowanie bliskości i więzi emocjonalnej z dzieckiem;
Planowane odstawienie od piersi
Proces rozłożony w czasie, który polega na stopniowym opuszczaniu jednego karmienia na 2-3 dni. W rezultacie jest to mechanizm najbardziej zbliżony do naturalnego zakończenia laktacji. Nie wiąże się z ryzykiem zastoju pokarmu w piersiach, a także pozwala dziecku i jego mamie na odnalezienie się w nowej sytuacji.
Dowiedz się też: skoki rozwojowe u dziecka – jak je rozpoznać?
Jak odstawić dziecko od karmienia piersią? Najważniejsze zasady
Do zakończenia tzw. mlecznej przygody powinna przygotować się zarówno mama, jak i dziecko. Odstawienie od karmienia piersią z dnia na dzień, o ile nie jest podyktowane chorobą lub nagłym wyjazdem mamy, może wiązać się z dużym stresem i niepokojem, dlatego zawsze warto działać stopniowo i z poszanowaniem potrzeb maluszka oraz kobiety. Jak to zrobić?
- Stopniowo zmniejszać liczbę karmień – najlepiej zacząć od powolnej eliminacji karmienia w ciągu dnia, zwłaszcza jeśli dziecko przyjmuje już produkty stałe. Ważne, aby każdy posiłek mleczny zastępować wówczas innym źródłem pożywienia, np. mlekiem modyfikowanym lub pokarmem stałym.
- Obserwować potrzeby dziecka – jeżeli dziecko nie jest gotowe na rezygnację z karmienia piersią, może to u niego wywołać niepotrzebny stres i niepokój. Warto wtedy dostosować tempo odstawiania do gotowości dziecka i nie przyspieszać całego procesu, jeśli nie jest to konieczne.
- Zachować bliskość i poczucia bezpieczeństwa – karmienie piersią to dla maluszka nie tylko metoda pozyskiwania pożywienia, ale też sposób na uspokojenie i budowanie bliskości z mamą. Brak karmienia wymaga więc zaspokojenia dziecięcych potrzeb w inny sposób, np. poprzez przytulanie, wspólne zabawy czy czytanie książek.
- Troska o piersi matki – w przypadku stopniowego odstawiania mama powinna co jakiś czas odciągać mleko, aby uniknąć zastojów i stanów zapalnych w piersiach. Warto robić to delikatnie, aby produkcja mleka powoli się zmniejszała.
- Elastyczność i cierpliwość – ograniczania karmienia piersią nie należy zaczynać od najważniejszego posiłku dla maluszka. Czasami jest to karmienie nocne, natomiast dla innego dziecka to karmienie poranne lub wieczorne. Rezygnację z tych rytuałów warto zaplanować na sam koniec, kiedy dziecko będzie gotowe na zmiany. Odstawiania od piersi nie należy przeprowadzać też w okresie ząbkowania, skoków rozwojowych i choroby u maluszka, aby nie powodować u niego jeszcze większego stresu.
Jak odstawić dziecko od nocnego karmienia piersią?
Dla wielu kobiet największym wyzwaniem jest rezygnacja z nocnego karmienia piersią. Maluszek często potrzebuje tego rytuału nie tylko jako źródła pokarmu, ale także z poczucia bliskości i bezpieczeństwa. Jak w takim razie odstawić dziecko od karmienia piersią nocą? Najważniejszą kwestią jest dokładna obserwacja maluszka i to, czy nocne pobudki wynikają z głodu, czy z potrzeb emocjonalnych. Niekiedy rozwiązaniem jest włączenie dodatkowego posiłku w ciągu dnia, aby mieć pewność, że dziecko kładzie się do snu dobrze najedzone. Można też spróbować:
- skracać czas nocnego karmienia, aby przyzwyczaić maluszka do rzadszych pobudek;
- stopniowo wydłużać przerwy między karmieniami nocnymi, oferując dziecku wodę zamiast mleka;
- zamieniać nocne karmienie na przytulanie, głaskanie lub kołysanie. Warto w ten proces zaangażować tatę, który może w nocy wstawać do dziecka i próbować odwracać jego uwagę;
- wprowadzić nowy rytuał usypiania, np. wydłużyć kąpiel lub dodać masaż ciała, aby dziecko czuło się bezpiecznie przed snem;
- nie proponować dziecku piersi, jeśli się tego nie domaga.
Jak odstawić dziecko od piersi, gdy nie chce butelki?
Rezygnacja z karmienia piersią jest bardzo trudna również wtedy, gdy kobieta chce zakończyć laktację, jednak dziecko nie akceptuje przyjmowania mleka z butelki. Nie należy jednak od razu się poddawać, ponieważ istnieje wiele sposobów na to, by pomóc dziecku w zaakceptowaniu zmian. Warto przede wszystkim:
- spróbować znaleźć taki smoczek, który kształtem będzie przypominał brodawkę mamy;
- na początkowym etapie podawać w butelce odciągnięty wcześniej pokarm, aby dziecko mogło przyzwyczaić się, że znany mu posiłek jest podawany w innej formie;
- układać dziecko tak samo, jak do karmienia piersią, aby butelka wzbudzała w nim przyjemne skojarzenia;
- stopniowo wprowadzać kubeczek niekapek, bidon ze słomką lub zwykły kubeczek, ponieważ część dzieci preferuje przyjmowanie posiłków w bardziej „dorosły sposób”;
- angażowanie innych osób w karmienie butelką, tak aby cały proces nie kojarzył się wyłącznie z mamą. Niekiedy taka drobna zmiana sprawia, że maluch staje się bardziej otwarty na zmiany.
Sprawdź, jakie suplementy diety może brać mama karmiąca.
Jak odstawić dziecko od karmienia piersią? Podsumowanie
Odstawianie dziecka od karmienia piersią to proces, który wymaga pokładów cierpliwości i konsekwencji. Istotne jest stopniowe ograniczanie liczby karmień na rzecz większej liczby posiłków stałych lub innych sposobów podawania mleka, np. przez butelkę. Warto w ten proces zaangażować partnera lub najbliższą rodzinę, a także zmienić rytuały karmienia, aby dziecko mogło stopniowo przyzwyczaić się do nowych nawyków. Koniec laktacji nie może też wiązać się z utratą bliskości i poczucia bezpieczeństwa, dlatego karmienie warto zastąpić innymi formami czułości, np. przytulaniem.
Bibliografia:
- Nehring-Gugulska M., Warto karmić piersią, Medela Polska, Warszawa 2010, s. 173–178.
- Szajewska H., Socha P., Horvath A. i in., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko PTGHiŻD, Przegląd pediatryczny 2021, V. 50.
- Weker H., Barańska M. (red.), Żywienie niemowląt i małych dzieci. Zasady postępowania w żywieniu zbiorowym, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2020.
- Żukowska-Rubik M., Dokarmianie dzieci karmionych piersią kiedy, czym i jak, Standardy Medyczne Pediatria, R. 11 (2013), s. 189-199.
