Pierwsze ząbki – jak dbać o higienę jamy ustnej niemowlaka?

Wielu rodziców uważa, że mycie zębów niemowlakowi jest zbędne, ponieważ mleczaki i tak w końcu wypadną. To przekonanie może prowadzić do zaskoczenia, gdy dowiadują się, że czyszczenie jamy ustnej noworodka należy zaczynać się już od pierwszych dni życia. Prawidłowa higiena może uchronić przed uciążliwymi dolegliwościami.  Dowiedz się, jak myć pierwsze ząbki dziecka oraz jakich akcesoriów używać, by zapewnić maluchowi zdrowy uśmiech od samego początku.

Dlaczego mycie zębów mlecznych i dziąseł jest ważne?

Choć zęby mleczne towarzyszą dziecku tylko przez kilka lat, mają ogromne znaczenie dla jego zdrowia jamy ustnej. Są niezbędne przede wszystkim do prawidłowego rozwoju aparatu mowy oraz funkcji żucia, a także pomagają w kształtowaniu przestrzeni dla przyszłych zębów stałych, wpływając tym samym na ich odpowiednie ustawienie. Mleczaki chronią również dziąsła, zapobiegając ich uszkodzeniom oraz pomagając w utrzymaniu zdrowia całej jamy ustnej.

Regularna higiena zębów i dziąseł pomaga w:

• zapobieganiu próchnicy butelkowej i eliminacji bakterii odpowiedzialnych za jej rozwój, 
• kształtowaniu zdrowych nawyków higienicznych, które ułatwią późniejszą naukę szczotkowania;
• ochronie zębów stałych przed uszkodzeniami oraz przenoszeniem bakterii, co zwiększa ryzyko pojawienia się próchnicy;
• wczesnym wykrywaniu problemów zdrowotnych w jamie ustnej, takich jak zmiany w strukturze dziąseł czy nalot na zębach;
• masowaniu dziąseł, co może przynieść ogromną ulgę w okresie ząbkowania.

Dowiedz się więcej na temat: Skoki rozwojowe u dziecka – jak je rozpoznać?

Jakie konsekwencje może nieść  brak higieny jamy ustnej u dzieci?

Im wcześniej wdrożymy nawyki związane z higieną jamy ustnej, tym większe są szanse na utrzymanie zdrowych zębów przez całe życie dziecka. Brak odpowiedniej pielęgnacji jamy ustnej może prowadzić do wielu problemów zdrowotnych, które mogą wpłynąć nie tylko na zęby mleczne, ale także na stałe. Najbardziej dotkliwy pod tym względem jest rozwój próchnicy zębów mlecznych, z którą zmaga się 23% dzieci w wieku 2-5 lat (https://www.nidcr.nih.gov/research/data-statistics/dental-caries/children, dostęp online: 22.04.2025).

Nieleczona próchnica może prowadzić do przedwczesnej utraty zębów mlecznych, co z kolei powoduje przesunięcie sąsiednich zębów i utrudnia utrzymanie miejsca dla zębów stałych. W efekcie u wielu dzieci mogą wystąpić wady zgryzu, wynikające z nieprawidłowego rozwoju łuku zębowego. Ponadto zaburzona flora bakteryjna w jamie ustnej może infekować zęby stałe w trakcie ich wyrzynania, zwiększając ryzyko próchnicy i innych problemów stomatologicznych, jak np. zapalenie dziąseł, afty, pleśniawki czy grzybica.

Jak myć pierwsze ząbki niemowlaka? Praktyczne wskazówki

Zgodnie z zaleceniami w zakresie higieny jamy ustnej dla dzieci i młodzieży w kolejnych grupach wiekowych opracowanymi w 2014 r. przez Polskie Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej higienę jamy ustnej należy rozpocząć już w pierwszym dniu życia dziecka, najlepiej po pierwszym karmieniu (https://ptsd.net.pl/wp-content/uploads/2017/05/Zalecenia_w_zakresie_higieny_jamy_ustnej_dla_dzieci_i_mlodziezy_w_kolejnych_grupach_wiekowych.pdf, dostęp online: 22.04.2025). Sposób przeprowadzania zabiegów pielęgnacyjnych różni się w zależności od wieku maluszka.

• W pierwszych miesiącach życia dziecka należy regularnie oczyszczać błonę śluzową i wały dziąsłowe, usuwając resztki pokarmowe oraz bakterie, które mogą prowadzić do infekcji jamy ustnej.
• Wraz z wyrzynaniem się pierwszych zębów mlecznych warto wdrożyć szczotkowanie zębów oraz czyszczenie języka, aby utrzymać jamę ustną w czystości i zapobiegać nagromadzeniu płytki nazębnej.
• W miarę jak dziecko rośnie, a liczba zębów się zwiększa, warto regularnie szczotkować wszystkie zęby, starając się myć je dwa razy dziennie – rano i wieczorem. Dobrze jest wprowadzić zabieg czyszczenia jamy ustnej w formie rutyny, która stanie się codziennym nawykiem, co pozytywnie wpłynie na zdrowie zębów i dziąseł dziecka w przyszłości.

Mycie dziąseł u niemowląt i noworodków krok po kroku

Mycie dziąseł u noworodków i niemowląt nie wymaga dużego doświadczenia i specjalistycznej wiedzy. Wystarczy jedynie pamiętać o kilku prostych zasadach, które pozwolą utrzymać jamę ustną maluszka w czystości:

• przygotowanie odpowiednich akcesoriów, w tym kawałka gazy lub bawełnianej chusteczki, którą zakłada się na palec wskazujący. Można także używać specjalnych silikonowych nakładek na palec, które ułatwiają czyszczenie. Wszystkie używane akcesoria muszą być czyste, aby uniknąć rozprzestrzeniania się drobnoustrojów;
• przygotowanie ciepłej wody, najlepiej przegotowanej i schłodzonej do odpowiedniej temperatury (około 37°C);
• delikatne czyszczenie dziąseł, wykonując przy tym okrężne, łagodne i spokojne ruchy. Należy przetrzeć zarówno zewnętrzną, jak i wewnętrzną stronę dziąseł, aby usunąć resztki pokarmu i bakterie, które mogą prowadzić do infekcji;
• systematyczność – dziąsła najlepiej przemywać po każdym karmieniu, aby usunąć z nich resztki pokarmu, sprzyjające rozwojowi bakterii.

Sprawdź też, jak zapobiegać obniżeniu odporności u dziecka.

Czym myć pierwsze zęby?

Na początku życia maluszka rodzice nie muszą jeszcze używać specjalistycznych akcesoriów do pielęgnacji jamy ustnej. Jednak gdy dziąsła zaczynają się rozpulchniać i pojawia się pierwszy ząbek mleczny, warto sięgnąć po szczoteczkę z miękkim włosiem, która delikatnie oczyści ząbek, zapewniając maluszkowi komfort i higienę. Podczas wyboru szczoteczki do zębów dla niemowląt należy zwrócić uwagę na kilka istotnych kwestii:

• konstrukcja z tworzywa sztucznego;
• zaokrąglona główka;
• szeroki trzonek, który ułatwi trzymanie szczoteczki w ręku przez rodzica, a z czasem przez dziecko;
• specjalna tarczka, która ochroni dziecko przed zbyt głębokim włożeniem szczoteczki do ust.

Podczas mycia zębów należy wykonywać spokojne, koliste ruchy, delikatnie przesuwając szczoteczkę po powierzchni zębów i dziąseł. Ważne, aby nie naciskać zbyt mocno i nie podrażniać wrażliwej błony śluzowej oraz dziąseł maluszka.

Kiedy zacząć stosować pastę do zębów?

Pastę do zębów należy wprowadzić do codziennej higieny jamy ustnej, gdy pojawią się pierwsze ząbki. Na początkowym etapie warto wybrać pastę specjalnie przystosowaną do potrzeb niemowląt, która zawiera minimalną ilość fluoru, aby zredukować ryzyko przypadkowego połknięcia. Zasady dotyczące stosowania pasty do zębów z fluorem u dzieci i niemowląt różnią się w zależności od wieku:

• 6-36 miesięcy – pasta do zębów z fluorem o stężeniu 1 000 ppm, stosowana w minimalnej ilości, wielkości ziarnka ryżu;
• 3-6 lat – pasta o stężeniu 1 000 ppm fluoru, aplikowana w ilości ziarnka grochu;
• powyżej 6 lat – pasta do zębów z fluorem o stężeniu 1 450 ppm, w ilości 1-2 cm.

Co ważne, po wieczornym myciu zębów dziecko nie powinno spożywać już żadnych posiłków i płynów (za wyjątkiem wody mineralnej lub przegotowanej, niesłodzonej herbaty). Jest to ważne, ponieważ podczas spania zmniejsza się wydzielanie śliny, która nie dostarcza zębom odpowiedniej ilości składników mineralnych.

Jak i czym myć pierwsze ząbki? Podsumowanie

O higienie jamy ustnej niemowlaka warto pomyśleć już w pierwszych dniach życia dziecka. Początkowo wystarczy czysta gaza i ciepła woda, aby móc delikatnie przemywać dziąsła maluszka. Gdy pojawią się pierwsze ząbki, warto sięgnąć po szczoteczkę z miękkim włosiem i pastę z odpowiednią dawką fluoru, dostosowaną do wieku dziecka. Regularne mycie zębów codziennie rano i wieczorem pomaga zapobiegać próchnicy, a także buduje zdrowe nawyki na całe życie.

Bibliografia

1. Dental Caries (Tooth Decay) in Children Ages 2 to 11 Years, https://www.nidcr.nih.gov/research/data-statistics/dental-caries/children, [dostęp online: 22.04.2025].
2. Stodolak, A., & Fuglewicz, A. (2014). Zapobieganie próchnicy zębów u dzieci i młodzieży oraz promocja zdrowia jamy ustnej-rola pracowników służby zdrowia. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 20(1).
3. Szczepańska, J., Daszkowska, M., Hilt, A., & Marczuk-Kolada, G. (2015). Zalecenia higieniczne w obrębie jamy ustnej dla dzieci i młodzieży. Nowa Stomatol, 20(3), 125-130.

Zalecenia w zakresie higieny jamy ustnej dla dzieci i młodzieży w kolejnych grupach wiekowych, Polskie Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej, https://ptsd.net.pl/wp-content/uploads/2017/05/Zalecenia_w_zakresie_higieny_jamy_ustnej_dla_dzieci_i_mlodziezy_w_kolejnych_grupach_wiekowych.pdf, [dostęp online: 22.04.2025].