Szacuje się, że obrzęk kończyn dolnych pojawia się nawet u 60% kobiet w niepowikłanej ciąży (Ropacka-Lesiak M., Kasperczak J., Bręborowicz G.H., Czynniki ryzyka rozwoju niewydolności żylnej kończyn dolnych w ciąży). W większości przypadków jest to wynik fizjologicznych zmian zachodzących w organizmie przyszłej mamy. Co wpływa na puchnięcie nóg w ciąży i jak sobie z tym radzić?
Opuchlizna i obrzęki w ciąży – przyczyny
Obrzęki, a w szczególności puchnięcie nóg w ciąży, to powszechna i uciążliwa dolegliwość, która dotyka większość przyszłych mam, zwłaszcza w II i III trymestrze ciąży. Stanowi ona efekt zmian anatomicznych i procesów fizjologicznych, jakie zachodzą w organizmie ciężarnej. Za opuchliznę i obrzęki w ciąży odpowiada przede wszystkim:
- wzrost masy ciała i ucisk macicy na naczynia krwionośne, a zwłaszcza żyłę główną dolną oraz naczynia żylne macicy. Utrudnia to prawidłowy przepływ krwi z kończyn dolnych, sprzyjając rozwojowi opuchlizny w okolicy nóg, kostek i stóp, zwłaszcza po długim staniu lub siedzeniu;
- zatrzymanie wody i sodu w organizmie, co jest reakcją fizjologiczną zapewniającą odpowiednie nawodnienie tkanek matki i dziecka. Może to również prowadzić do odczuwalnych obrzęków, zwłaszcza w dolnych partiach ciała;
- gromadzenie płynów w przestrzeniach międzykomórkowych, co wynika z zaburzeń hormonalnych i zwiększonej przepuszczalności naczyń krwionośnych;
- zwiększenie objętości krwi krążącej, nawet o 40-50% (https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4928162/, dostęp online: 9.05.2025). Pomaga to w prawidłowym odżywieniu łożyska i płodu, jednak równocześnie niesie za sobą większe obciążenie naczyń krwionośnych i ryzyko powstania obrzęków;
- zmiany hormonalne, m.in. wzrost stężenia progesteronu, który działa rozluźniająco na ściany naczyń krwionośnych i powoduje ich rozszerzenie. Estrogeny i aldosteron mogą z kolei nasilać zatrzymanie płynów w organizmie, co przekłada się m.in. na opuchnięte stopy w ciąży.
Opuchlizna nóg w ciąży – objawy
Opuchlizna w ciąży najczęściej obejmuje kończyny dolne i pojawia się w II oraz III trymestrze ciąży. Typowe dla tego stanu są:
- opuchnięte kostki w ciąży – obrzęk może obejmować zarówno same kostki, jak i całą stopę. Nasila się w ciągu dnia, zwłaszcza podczas upałów;
- uczucie ciężkich stóp, które pojawia się po aktywności fizycznej, dłuższym staniu lub chodzeniu;
- mrowienie i drętwienie kończyn, szczególnie podczas siedzenia lub leżenia w jednej pozycji;
- napięcie skóry, która może stać się bolesna przy dotyku.
Co ważne, obrzęki w ciąży mogą obejmować też górne partie ciała, zwłaszcza dłonie, nadgarstki i palce.
Sprawdź, jakie są sposoby na łagodzenie bólu pleców w ciąży.
Opuchnięte nogi w ciąży – jak sobie pomóc?
Opuchlizna w ciąży często towarzyszy kobietom aż do porodu, a w wielu przypadkach utrzymuje się przez pewien czas po narodzinach dziecka. Choć zazwyczaj nie wymaga interwencji medycznej, może być uciążliwa i wpływać na codzienny komfort przyszłej mamy. Na szczęście istnieje wiele domowych metod, które pomagają łagodzić obrzęki i przynoszą ulgę w tym trudnym czasie.
Dieta o ograniczonej zawartości soli
Zmniejszenie spożycia soli wspiera regulację gospodarki wodnej w organizmie kobiety, chroniąc ją tym samym przed powstawaniem obrzęków.
- Zamiast soli korzystaj z ziół i aromatycznych przypraw, które wzbogacą smak potraw, a przy tym nie wpłyną na zatrzymywanie wody.
- Zadbaj też o odpowiednie nawodnienie organizmu, co korzystnie wpłynie na usuwanie nadmiaru płynów. Najlepiej sprawdzi się tu woda mineralna, herbatki ziołowe lub woda z dodatkiem cytryny. Po konsultacji z lekarzem możesz również sięgnąć po elektrolity. Warto wybrać te dedykowane kobietom w ciąży i matkom karmiących, aby skład był specjalnie dostosowany do tej wrażliwej grupy konsumentek np. w wygodnej formie tabletek musujących do rozpuszczania w wodzie.
- Z uwagi na dużą zawartość cukru unikaj napojów słodzonych i gazowanych, które mogą nasilać problem opuchlizny.
Regularny odpoczynek
Długotrwałe stanie w jednej pozycji lub chodzenie sprzyjają powstawaniu obrzęków, zwłaszcza w upalne dni.
- Jednym z najlepszych sposobów na złagodzenie opuchlizny jest regularne unoszenie nóg powyżej poziomu serca. Dzięki temu ułatwisz odpływ krwi żylnej i limfy z kończyn dolnych, co przyniesie wyraźną ulgę i zmniejszy uczucie ciężkości.
- Podczas snu staraj się leżeć na lewym boku, aby odciążyć żyłę główną dolną, która odpowiada za powrót krwi z dolnej części ciała do serca.
- Unikaj długotrwałego siedzenia z nogami spuszczonymi w dół. Jeżeli musisz spędzić więcej czasu w pozycji siedzącej, staraj się co jakiś czas wstawać i wykonywać proste ćwiczenia, np. krążenie kostkami lub naprzemienne zginanie i prostowanie nóg.
Masaż stóp i drenaż limfatyczny
Masaż stóp to doskonały sposób na poprawę krążenia i redukcję opuchlizny. Dzięki delikatnym, okrężnym ruchom można wspomóc krążenie limfy, co zmniejsza obrzęki. Jeśli trudno Ci wykonać masaż samodzielnie, poproś partnera lub skorzystaj z pomocy profesjonalisty. Możesz również rozważyć zabieg drenażu limfatycznego u doświadczonego fizjoterapeuty, który polega na masażu wspomagającym usuwanie nadmiaru płynów z organizmu.
Ćwiczenia na opuchnięte nogi w ciąży
Aktywność fizyczna jest jedną z najskuteczniejszych metod w profilaktyce obrzęków kończyn dolnych. Regularny ruch poprawia krążenie krwi i limfy, co sprzyja redukcji opuchlizny i uczucia ciężkości nóg. Nie musisz wykonywać intensywnych treningów – wystarczą lekkie, codzienne ćwiczenia, które odciążą układ krążenia i rozluźnią napięte mięśnie.
Przykładowe ćwiczenia, które możesz wykonywać w ciąży, to:
- krążenie stopami w pozycji siedzącej lub leżącej;
- naprzemienne zginanie i prostowanie nóg w kolanach;
- wspinanie się na palce i pięty, co pomoże w aktywacji mięśni łydek;
- leżenie na plecach z nogami uniesionymi w górze i wykonywanie takich pozycji jak rowerek;
- spacery, nawet krótkie – np. po mieszkaniu;
- pływanie lub ćwiczenia w wodzie, które odciążają stawy i poprawiają krążenie
Dowiedz się też, jakie ćwiczenia fizyczne są odpowiednie dla przyszłych mam, aby wspierać odporność.
Kiedy opuchlizna w ciąży jest niebezpieczna?
U większości kobiet opuchlizna i obrzęki są naturalnym zjawiskiem towarzyszącym ciąży. Niepokój powinny jednak wzbudzić sytuacje, w których:
- obrzęki nie ustępują po nocy lub nasilają się z dnia na dzień;
- opuchlizna obejmuje nietypowe partie ciała, takie jak twarz, powieki czy brzuch;
- pojawia się nagły wzrost ciśnienia tętniczego oraz białkomocz.
W takich przypadkach należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem prowadzącym.
Niekiedy za opuchliznę (zwłaszcza w okolicy twarzy lub ust) odpowiada reakcja alergiczna, np. na pokarm, lek lub ukąszenie owada. Stan ten również wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.
Puchnięcie w ciąży – podsumowanie
Obrzęki w ciąży to zjawisko fizjologiczne, które pojawia się zazwyczaj w II i III trymestrze. Opuchlizna obejmuje głównie kończyny dolne i może towarzyszyć jej uczucie ciężkości nóg, mrowienie czy napięcie skóry. W łagodzeniu nieprzyjemnych dolegliwości pomagają domowe metody, jak np. ograniczenie spożycia soli, dobre nawodnienie organizmu, odpoczynek z uniesionymi nogami i wykonywanie lekkich ćwiczeń. W przypadku pojawienia się niepokojących objawów, jak np. nagły wzrost ciśnienia, białkomocz lub obrzęk w nietypowych partiach ciała, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.
Bibliografia:
- Korabiusz K., Obrzęk limfatyczny w ciąży – studium przypadku, Journal of Education, Health and Sport, 2017, 7(6), 397-407.
- Ropacka-Lesiak M., Kasperczak J., Bręborowicz G.H., Czynniki ryzyka rozwoju niewydolności żylnej kończyn dolnych w ciąży, Ginekologia Polska, 2012, 12, 939-942.
- Soma-Pillay P., Nelson-Piercy C., Tolppanen H., Mebazaa A., Physiological changes in pregnancy, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4928162/, dostęp online: 9.05.2025.
