Pierwsze miesiące życia dziecka to dla niego okres bardzo intensywnego rozwoju – zarówno pod względem fizycznym, jak i emocjonalnym. Na każdym etapie maluch zdobywa nowe umiejętności, które często pojawiają się nagle i są poprzedzone wyraźnymi zmianami w jego zachowaniu oraz samopoczuciu. Taki stan określa się mianem skoków rozwojowych, ściśle związanych ze zmianami zachodzącymi w układzie nerwowym dziecka. Czym dokładnie jest to zjawisko, kiedy występuje i jak je rozpoznać?
Skoki rozwojowe u dzieci – co to takiego?
Skoki rozwojowe to inaczej kamienie milowe w rozwoju dziecka, które wynikają z intensywnego dojrzewania układu nerwowego. Chociaż ilość komórek nerwowych w mózgu malucha pozostaje niezmienna od chwili narodzin, to przez cały czas wytwarzają się nowe połączenia międzykomórkowe umożliwiające odczytywanie kolejnych informacji. Proces ten widać zwłaszcza w 1. roku życia maluszka, kiedy zdobywa wiele ważnych umiejętności fizycznych, motorycznych, emocjonalnych i komunikacyjnych.
Skoki rozwojowe u niemowląt – jak je rozpoznać?
Każdy skok rozwojowy składa się z 2 faz:
- okres regresji – na tym etapie dziecko staje się rozdrażnione, marudne, apatyczne i niespokojne, ma problemy ze snem i jedzeniem, a rodzicowi wydaje się, jakby maluch nagle utracił umiejętności, które wcześniej opanował. Wszystkie te zmiany wynikają z dynamicznego rozwoju dziecka i szybkiego dojrzewania kolejnych układów w jego ciele;
- okres nagłych zmian rozwojowych dziecka – dziecko zaczyna wykazywać nowe umiejętności, np. zaczyna wkładać ręce do buzi, raczkować, chodzić lub mówić.
W okresie skoku rozwojowego należy bacznie obserwować samopoczucie i zachowanie dziecka. Maluch jest wówczas płaczliwy, niespokojny i wykazuje większą potrzebę bliskości z rodzicem, co często można pomylić z dolegliwościami bólowymi lub chorobą. Pamiętajmy jednak, że w przypadku skoków rozwojowych nie powinno dojść do regresji w zakresie fizycznym i psychomotorycznym, m.in. do zahamowania wzrostu lub zaburzeń chodzenia. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości warto skonsultować się z lekarzem, który oceni, czy stan maluszka jest związany z chorobą, czy wynika jedynie ze skoku rozwojowego.
Ile trwają skoki rozwojowe u niemowlaka?
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to, jak długo trwa pojedynczy skok rozwojowy. U każdego dziecka proces ten przebiega inaczej, a czas trwania konkretnych faz ściśle wiąże się z jego wiekiem. Pierwszy skok rozwojowy jest zwykle najkrótszy i trwa zaledwie kilka dni. Każdy kolejny może być dłuższy, a u starszych dzieci trwać nawet do kilku miesięcy.
7 skoków rozwojowych w pierwszym roku życia dziecka
Ze względu na fakt, że każdy maluch rozwija się w swoim własnym, indywidualnym tempie, skoki rozwojowe u niemowląt również mogą pojawiać się w zupełnie innym czasie. W większości przypadków nie są to duże odchylenia czasowe, dlatego rodzic może spodziewać się, kiedy mniej więcej nastąpi przełomowy moment w życiu jego pociechy. Zakłada się, że w ciągu pierwszych 12. miesięcy skoki rozwojowe pojawiają się 7 razy.
Sprawdź też: Baby blues – czym jest i jak sobie z tym radzić?
Pierwszy skok rozwojowy (5. tydzień życia)
Dziecko zaczyna coraz lepiej przetwarzać bodźce zewnętrzne – wyraźnie reaguje na dotyk i zapach, staje się bardziej aktywne po przebudzeniu i z ciekawością obserwuje twarze innych osób. W efekcie po zakończeniu skoku:
- dziecko zaczyna uśmiechać się do innych i zatrzymuje wzrok na twarzach;
- drzemki stają się coraz krótsze;
- niemowlak coraz mniej ulewa podczas karmienia;
- dziecko zaczyna odwracać głowę i utrzymywać ją przez moment w górze, trzyma ręce przed twarzą, gdy leży na brzuchu.
Drugi skok rozwojowy (7-9. tydzień życia)
Maluszek zaczyna kojarzyć wzorce – łączy określone czynności z osobami i przedmiotami, a także staje się coraz bardziej świadomy własnego ciała. Po skoku rozwojowym niemowlak:
- zwiększa zakres swoich ruchów (np. wymachuje nogami, podnosi głowę);
- rozpoznaje twarze najbliższych;
- zaczyna wydawać pierwsze dźwięki;
- próbuje utrzymać w rączce niewielką zabawkę.
Trzeci skok rozwojowy (11-12. tydzień życia)
Dziecko coraz mocniej skupia się na detalach znajdujących się w jego bezpośrednim otoczeniu – dźwiękach, zmianach w natężeniu światła, różnicach wysokości. Dodatkowo maluszek:
- wodzi wzrokiem za osobami i przedmiotami;
- trzyma przedmioty w obu rękach, utrzymując symetryczną pozycję ciała;
- wkłada ręce i zabawki do buzi;
- zaczyna głużyć i piszczeć, podejmując tym samym pierwsze kroki w kierunku gaworzenia;
- odpycha się nogami, próbując podeprzeć się na łokciach.
Czwarty skok rozwojowy (14-19. tydzień życia)
Maluszek rozumie proste zależności przyczynowo-skutkowe, np. wie, że po potrząśnięciu zabawką wyda ona dźwięk. Staje się coraz sprawniejszy, a jego ruchy są już bardzo precyzyjne. Po 4. skoku rozwojowym dziecko:
- pełza lub zaczyna raczkować;
- potrafi obrócić się z pleców na boki, a następnie na brzuch;
- poznaje swoje odbicie w lustrze, reaguje na imię;
- zaczyna powtarzać ciągi sylab, np. „mamama”, „dada”.
Piąty skok rozwojowy (22-26. tydzień życia)
U dziecka zaczyna pojawiać się tzw. lęk separacyjny, w wyniku którego maluch staje się nieufny wobec obcych i potrzebuje ciągłej bliskości z rodzicami. Po skoku rozwojowym maluszek:
- rozwija nowe umiejętności, takie jak samodzielne siadanie, bujanie się, raczkowanie, próby wstawania;
- ma świadomość tego, że przedmioty mogą mieć różne położenie (pod, nad, obok);
- rozpoznaje krótkie zdania, naśladuje proste dźwięki, kiwa głową na „tak” lub „nie”.
Szósty skok rozwojowy (36-40. tydzień życia)
To okres, w którym dziecko nadal rozwija swoją emocjonalność oraz inteligencję, a także jest bardzo ciekawe świata. Po skoku rozwojowym:
- dziecko zaczyna inicjować zabawy i naśladować innych;
- u maluszka rozwija się poczucie humoru;
- niemowlę staje się bardzo empatyczne – przytula się do drugiej osoby, gdy jest jej smutno, staje się zazdrosne, np. o mamę.
Siódmy skok rozwojowy (41-46. tydzień życia)
Najdłuższy skok rozwojowy w 1. roku życia, w wyniku którego dziecko zaczyna dostrzegać sekwencję zdarzeń, np. rozumie, że po kąpieli musi wytrzeć ciało ręcznikiem lub po zjedzeniu trzeba posprzątać. Po zakończeniu skoku rozwojowego dziecko:
- z łatwością rozpoznaje i dopasowuje do siebie kształty;
- naśladuje odgłosy zwierząt;
- stawia pierwsze kroki;
- zaczyna rysować;
- uczy się wspinać, np. na kanapę;
- próbuje samodzielnie konstruować obiekty, np. piramidę z zabawek.
Skoki rozwojowe po roku życia dziecka
Po ukończeniu 1. roku życia dziecko nadal dynamicznie się rozwija, jednak obserwowane zmiany nie są już tak znaczące jak te w początkowych miesiącach. Skoki rozwojowe pojawiają się przede wszystkim:
- w 14-16. miesiącu życia;
- w 17-19. miesiącu życia;
- w 18-21. miesiącu życia;
- w 22-24. miesiącu życia.
Zmiany w tym okresie dotyczą zwłaszcza rozwoju funkcji motorycznych (np. chodzenie, bieganie, jazda na rowerku biegowym), manualnych (np. samodzielne jedzenie za pomocą rąk i łyżeczki, zakładanie ubrań), językowych (wypowiadanie pojedynczych słów i budowanie prostych zdań) oraz emocjonalnych (wyrażanie swoich potrzeb, okazywanie złości i smutku).
Dowiedz się, jak zapobiegać obniżeniu odporności u dziecka?
Skoki rozwojowe u dzieci – podsumowanie
Skoki rozwojowe to ważne momenty w życiu dziecka, które pojawiają się w 1. roku jego życia i oznaczają nagłe zmiany w rozwoju umiejętności fizycznych, emocjonalnych oraz poznawczych. Wspieranie maluszka w tym czasie wymaga ogromnej cierpliwości, zrozumienia oraz empatii. Rodzice powinni zapewnić poczucie spokoju i bezpieczeństwa, a także być obecni przy nich w trudnych chwilach. Jest to bardzo ważne z punktu widzenia zdobywania nowych umiejętności przez dziecko i wzmacniania więzi emocjonalnej z rodzicem.
